Der Schatten der Geschichte ist das Geräusch der Stille (1988)
Installatie (De Fabriek, Eindhoven)
Media
[+] Laad meer media...
Omschrijving
Het project bestaat uit drie onderdelen:
1. Interviews en gesprekken met mensen uit Eindhoven, die de bezetting van het Duitse fascisme bewust meegemaakt hebben en hun herinneringen en belevenissen van toen aan mij vertellen.
2. Een treinreis van mij van Amsterdam naar Dachau, vastgelegd op video.
3. De inrichting van de installatie in 'De Fabriek' in Eindhoven.
DE INSTALLATIE
De 56 ramen aan het eind van de hal zijn verduisterd. Op 32 van deze ramen staan in witte letters 400 namen van oorlogsslachtoffers.
In het midden van de hal staat een bassin van 17 m. x 10 m. x 0.6 m. gevuld met donker blauw gekleurd water.
Aan de lange kanten van de hal staan 4 geluidstorens. Boven op de torens liggen blokken was met ingesmolten speakers, die het geluid van mijn treinreis weergeven. Met behulp van een lamp wordt de was gesmolten dat druppelt op speakers, die de persoonlijke verhalen van de door mij geïnterviewde mensen laten horen.
Op twaalf monitoren aan de voorkant van de ruimte zijn de video-opnamen van mijn treinreis van Amsterdam naar Dachau te zien.
Kunst is geen politiek. Ook kunst die over politiek gaat is geen politiek. Kunst is kunst, onafhankelijk van het thema, de anecdote en kunst is nooit afhankelijk van haar eventuele uitwerking op welk ander terrein dan ook. Als Holtappels zijn onderwerp kiest, in dit geval een treinreis naar Dachau in verband met het voormalige concentratiekamp, haalt hij iets uit de (historische) realiteit om dit te transformeren tot een beeld (of combinatie van beelden) dat niet zo specifiek wil zijn, niet verward moet worden met een verslag, een aanklacht, een monument.
Het werkstuk is een product van de verbeelding. Het wil "naar aanleiding van" spreken over het algemeen menselijke, niet over "Dachau", niet over wat ons onderscheidt van "Dachau", maar over wat ons ermee verbindt. Niet het symbool, de (vermeende) symboliek, maakt de betekenis van het werkstuk uit, maar de manier waarop de beeldmiddelen gehanteerd zijn, dat wil zeggen: de kwaliteit van de formulering.
Betekenis wordt niet altijd verbeeld, maar omgekeerd heeft verbeelding altijd betekenis, en daardoor automatisch een (zij het dus niet recht evenredige of congruente) relatie met de oorsprong ervan, met de anecdote, met datgene waar zij bovenuit wil en moet stijgen. Op dit breukvlak van anecdote en transformatie opereert Holtappels.
De installatie gaat ook over tijd en dat heeft te maken met het teruggrijpen op een historische gebeurtenis. In het werkstuk zelf zijn tenminste drie soorten tijd te onderkennen. De data van gestorvenen bestaan primair in de verleden tijd, in de geschiedenis die hier deels geactualiseerd wordt. De verhalen van overlevenden bestaan in het hier en nu. De video-opnamen betreffen partiële weergaven van een treinreis naar Dachau niet: "de" treinreis, maar daarmee wel door associatie verbonden.
Het grote bassin tenslotte, voor deze gelegenheid gemaakt, kent eigenlijk geen historische tijd, het is van alle tijden en verbindt daardoor heden en verleden: het is een synthetische vorm die bij uitstek de transformatie van anecdote naar kunst representeert. De installatie laat zien hoe heden en verleden onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, hoe het één niet buiten het ander kan bestaan. Tevens (en daaroverheen wordt duidelijk dat gebeurtenissen in) heden en verleden deel uitmaken van een conceptuele constante die boven de beperkingen van de gedefinieerde en definieerbare tijd uitgaat. Tegenwoordige en verleden tijd zijn niet meer dan noodzakeliike grammaticale ingrediënten van een zinsconstructie.
Op analoge wijze zijn de onderdelen van de installatie vergelijkbaar met de zinnen waaruit een verhaal is opgebouwd. De optelsom van de zinnen is evenwel niet synoniem met het verhaal zelf, zoals de installatie als geheel meer is dan de som van de constituerende elementen. Het verhaal bestaat in een imaginaire ruimte die het zichzelf schept, net zoals de installatie in zijn materiële vorm zich weliswaar in de Fabriek bevindt, maar zijn betekenis pas krijgt in de imaginaire ruimte in onze geest.
Uiteindelijk gaat deze installatie van Holtappels dus niet alleen over het transformeren van de anecdote, maar ook (en misschien vooral) over het trancenderen van ruimte en tijd.
Het menselijk drama, het menselijk tekort, is van alle tijden, het is een klimaat, een mentale constructie. Zo functioneert ook de kunst, die, op zich een constructie, ook een verbeelding van een constructie is, zowel een materiële verschijningsvorm als een reflectie daarop, zowel een feit als een beroep op het transformerende (abstraherende, verbanden leggende) vermogen van de beschouwer.
Deze gelaagdheid verleent Holtappels' installatie zijn complexiteit: de kunstenaar kiest een uitgangspunt dat tegelijkertijd "figuratief", anecdotisch, historisch en dramatisch is De arbitraire ("artistieke"), maar ook intellectuele ordening maakt het uiteindelijke werkstuk tot een "abstract" beeld, tot een verbeelding die alleen in de kunst bestaansrecht heeft.
In zekere zin heeft dit werk ook iets van een commentaar, van een annotatie bij zichzelf en de eigen functie. Het is een tractaat over de ambigue en complexe relatie van de kunst en de omringende wereld.
Philip Peters
Description
The project consists of three components:
1. Interviews and conversations with inhabitants of Eindhoven who consciously experienced the Nazi occupation, and who tell me of their reminiscences and adventures during that period.
2. A train journey which I took from Amsterdam to Dachau, recorded on video.
3. Setting up the installation at De Fabriek, Eindhoven.
THE INSTALLATION
The 56 windows at the end of the hall are obscured. On 32 of these windows the names of 400 war victims are inscribed in white letters.
A pool measuring 17 m. x 10 m. x 0.6 m. in the centre of the hall is filled with dark blue coloured water.
Two loudspeaker towers are situated on each long side of the hall. At the top of each tower is a block of wax into which the speakers have been melted. The speakers relay the sound of my train journey. The heat of a lamp causes the wax to melt and drip down onto other speakers, which relay the personal narratives of the people I interviewed.
Twelve monitors at the front of the area display video recordings of my train journey from Amsterdam to Dachau.
Art is not politics. And art which is about politics is not political. Art is art, independent of theme, of anecdote, and art is never dependent on whatever ultimate effect it may have in any other area. When Holtappels chooses a subject, in this case a train ride to Dachau with reference to the former concentration camp, he takes something from (historical) reality in order to transform this into an image (or combination of images) which is not meant to be specific and should not be confused with an account, an accusation, a monument.
The work is a product of the imagination. "By way of" Dachau it intends to deal with that which is generally human, not with "Dachau", not with what we have learned from "Dachau", but with that which connects us to it. It is not the symbol, (alleged) symbolism, which determines the meaning of a work but the way in which the imagery has been handled, that is to say, the quality of the phrasing.
Meaning is not always visually represented, but conversely visual representation always has meaning and thereby automatically (albeit not always justly or congruently) shares a relationship with its origin, the anecdote, that above which it can and must rise. This fractured plane of anecdote and transformation is the realm in which Holtappels operates.
The installation is also about time, and this has something to do with the recollection of an historical event. In the work itself, at least three types of time can be recognized. The information about people who died is given primarily in the past tense, in the account which is actualized here in part. The stories of survivors take place in the here and now. The video recordings concern partial representations of a train ride to Dachau, not "the" train ride but one which is nonetheless linked to it by association.
Finally the immense pool, made for this occasion, knows no historical time; it is of all times and in this way connects the present and past. It is a synthetic form which pre-eminently portrays the trans-formation of anecdote into art. The installation allows us to see how present and past are inextricably bound to each other, how one cannot exist without the other. At the same time (and in addition to this), it becomes clear that events in the present and past make up part of a conceptual constant which transcends the limitations of defined and definable time. Present and past time are no more than necessary grammatical ingredients of sentence construction.
In an analogous way, the components of the installation can be compared to sentences with which a story is built up. The sum of the sentences is, however, not synonymous with the story itself, just as the installation as a whole is more than the sum of its constituent elements. The story exists in an imaginary space which it creates on its own, the same way that the installation, in its tangible form, happens to take place in the Fabriek, but acquires its meaning only when it reaches the imaginary space of our minds.
Ultimately this installation of Holtappels is not only about the transformation of the anecdote; it also (and perhaps especially) deals with the transcendence of space and time.
The human drama, human inadequacy, is timeless; it is a climate, a mental construction. Art also works this way; bascially a construction, a visual representation of a construction, it is as much a tangible phenomenon as it is a reflection upon this, as much a fact as it is an appeal to the transforming (abstracting, correlating) capabilities of the viewer. This stratification gives Holtappels installation its complexity: the artist chooses a point of departure which is simultaneously "figurative", anecdotal, historical, and dramatic.
The arbitrary 'artistic', but also intellectual structuring turns the eventual work into an 'abstract' image, a visual representation which can only be justified in art.
Certainly this work also poses a kind of commentary, an annotation in and of itself and its' own function. It is a discourse on the ambiguous and complex relationship of art to the surrounding world.
Philip Peters
Translation: Beth O'Brien
...I said to my wife, "From now on I'm not alive anymore." I took the lid off the stove and threw everything in, and I was incognito. Nowhere. I was no longer anyone, not for the Dutch authorities, nor the German organizations. I survived it...
...One night at twelve-thirty the trucks stopped again in front and in back and another convoy of trucks had arrived under the command of a Dutch leader of the SD. He was in the building next to the police station on the Grote Berg. And he had German soldiers with him. When I heard those trucks stop - you hardly slept at all, it sounds strange but every little noise would wake you up; you could hear a fly walking on the ceiling but then it was as if he was wearing wooden shoes - when I heard those stopping trucks, I grabbed my clothes, threw the two pillows together to make it look as if my wife was lying in bed alone and stepped behind the curtain made of heavy velour; the windows were blocked off with black, opaque linen. I had about twenty or thirty centimeters between that linen black-out material and that curtain. They searched the house where I lived and found nothing. Until a certain moment; the soldiers marched off and the leader of this convoy, or whatever you call it, was 'sly. He had a bright idea. He asked my wife, "did your husband go off by foot or by bike?" My wife foolishly...well, perhaps she was still half asleep, said: "By bike." Then this man said, "That's a lie because his bike is still here." He called his men back and told them to search the house again. One of these men, just my luck, thought of pulling back the velour curtains and who stood there but me, of course, yours truly. With my pants in my hands, shirt in my hands, socks in my hands, shoes at the side. "Austreten!" So I had to come out from behind the curtains. They gave me the opportunity to dress myself. Then I said, "I must say goodbye to my children, I have two - a boy and a girl." Then someone said, "Ach, sie gehen nach dem Rozengarten." That was Amersfoort. "Kein Abschied put in the car and taken to the Grote Berg...
...Then I was put in the cellar in front of this table with nail extractors and floodlights and someone said, "We have ways to deal with lies; they're right in front of you." They're right in front of you, sure enough, nail extractors and bludgeons. Then a door was opened behind me and someone was let in, behind me. While the two floodlights were shining in my face, they made a second mistake, one that you wouldn't expect of a master race. They asked, "Do you know this man?" That was me. Then the man who was brought into the room had to speak. He had to say yes or no. Because he had to answer, I knew who he was and what it would be about. Then came the interrogation. "You do know what happens to those who lie." I nodded yes. "Were you at such and such a place at this time?" I said, "Yes, I was there." "And why?" I said, "Well this man is a farmer and he was going to look around for some clothes for my children; I hardly had any clothes left for my children." And then I said, "And then someone was leaving the farm with rolls of wallpaper under his arm. So I asked the farmer who that was. And he told me it was some buddy of his who had a few days leave and decided to wallpaper the house. That's all T know." Then they said, "Was anyone else there?" And I said, "I'm awfully sorry, but I didn't see anyone. It was night, you know." Two guards came in, and I was thrown into a cell with no mattress, no blanket or anything. A little later they opened the door; I was supposed to come with them. A policeman who I knew was shown into the room, the kind of policeman they used to make, and I was asked, "Do you know this man?'' I said, "No, but maybe if he was dressed..."
Excerts from interviews